Δώδεκα
διηγήματα για την αδελφική αγάπη και την εκδίκηση, την ανία και την τρέλα, το
παράδοξο της ταυτότητας και τη μοναχική πορεία προς το θάνατο. Αναμειγνύοντας
το φανταστικό με το ρεαλισμό και το ανοίκειο με το καθημερινό, οι ιστορίες
αυτές μιλούν για την αγωνιώδη αναμέτρηση με το χρόνο και την πραγματικότητα,
αλλά και για τη δημιουργική μεταποίησή τους.
Οι ήρωες της ΜεταΠοίησης, χωρίς να ζητούν
κατανόηση ή συγχώρηση, αφηγούνται σε πρώτο ενικό, αιφνιδιάζοντας τον αναγνώστη
με την παραδοξότητα, την αμεσότητα και τη βίαιη τρυφερότητά τους.
Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος γεννήθηκε το 1983 στη
Μαλεσσίνα Λοκρίδας. Εκτός από την παρούσα συλλογή διηγημάτων, υποψήφια για το
Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 2012, έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα Η Αδελφότητα
του Πυριτίου (Αρμός, 1998), Ο Τέταρτος Ιππότης (Κέδρος, 2001) και,
τέλος, τη συλλογή διηγημάτων Γκιακ (Αντίποδες, 2014), που έλαβε το
Βραβείο Διηγήματος του περιοδικού Ο Αναγνώστης. Είναι υποψήφιος
διδάκτορας Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
Η έξοχη (δεν μπορώ να βρω άλλη λέξη) συλλογή διηγημάτων του Δημοσθένη
Παπαμάρκου (Μαλεσίνα Λοκρίδος, 1983), με τίτλο «ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ», (Εκδ. Κέδρος,
σελ.119), περιέχει 12 σύντομα διηγήματα, τα οποία έχουν περισσότερο «ζουμί» από
12 μυθιστορήματα νεοελλήνων συγγραφέων. Ολιγοσέλιδα (τα περισσότερα 6-7
σελίδων), και με πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε βυθίζουν σε περίεργους και τελείως
προσωπικούς κόσμους παρασέρνοντάς σε, σε ένα ταξίδι μέσα στο μυαλό και την
φαντασία του πολλά υποσχόμενου νεαρού συγγραφέα.
Η
μεταποίηση όμως δεν σταματά στον κόσμο και στον κατ’ επιλογήν πρωτοπρόσωπο
αφηγητή. Ο Παπαμάρκος ανοίγει το κείμενό του στην αρχαιοελληνική αντίληψη περί
ετερότητας, την προβληματική της αντανάκλασης, του βλέμματος και του καθρέφτη
του Βερνάν λόγου χάρη -που καταγράφεται και στο εξώφυλλο-, στους νεκρικούς
διαλόγους αλλά και στην ανατολική διερώτηση για το αυτό και το έτερο. Μεταποιεί
έτσι τον οικουμενικό μύθο ως αρχετυπικό υπόβαθρο του πολιτισμού, στο πλαίσιο
του οποίου διεξάγεται στους αιώνες η συζήτηση για το εγώ και τον Αλλον, τα
φυσικά και τα μετά τα φυσικά, τη ζωή και τον θάνατο. Μεταποιεί τον επίσης
οικουμενικό λόγο του παραμυθιού και της δημώδους λογοτεχνίας, μπολιάζοντάς τον
με τα σκοτεινά διακείμενα της νεωτερικότητας και ειδικά του ρομαντισμού.
Μεταποιεί, τέλος, τη σύγχρονη νεοελληνική γλώσσα, συναιρώντας τα πολλαπλά επίπεδά
της, ιστορικά και πολιτισμικά, με άξονα τη διαπλοκή των ειδών, από την ποίηση
και τον ρυθμό της στο θέατρο και τις ανατροπές του.
Ο 29χρονος
Δημοσθένης Παπαμάρκος χειρίζεται με θαυμαστό τρόπο σύνθετα στρατηγήματα του
μοντερνισμού, όπως η κατακερματισμένη πλοκή, εξαναγκάζοντας τον αναγνώστη σε
ενεργό συμμετοχή στα κείμενά του. Με διακειμενικές αναφορές στο δημοτικό
τραγούδι και τη λαϊκή παράδοση, στα βιβλικά κείμενα, στα κόμιξ, στον Bret Easton Ellis αλλά και σε διάσημες πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις όπως η "Ιστορία Ενός Αιχμαλώτου" του Στρατή Δούκα,
ο Παπαμάρκος μεταποιεί έναν ολόκληρο ιστό κειμένων, κλείνοντας το μάτι σε
διαβάσματα που γνωρίζουμε, θυμόμαστε ή έχουμε ξεχάσει ότι κάποτε μας συνεπήραν. Η γραφή του Παπαμάρκου ρέει
με άνεση που σπάνια συναντά κανείς σε συγγραφείς της ηλικίας του, είναι
απελευθερωμένη από κάθε είδους φτιασίδωμα, είναι άμεση και σκληρή.
Τα
διηγήματα του Παπαμάρκου –δεν ξέρω αν βγήκαν με μια ανάσα ή αν δουλεύτηκαν
επανειλημμένως- αποτέλεσαν αποκάλυψη για μένα. Κάθε αφηγητής είναι και ένας
θεατρικός ηθοποιός, που εξιστορεί, δραματοποιεί, υφοποιεί την πραγματικότητά
του, ζει και δρα ενάντια στις προσδοκίες, χτίζει μια σκηνή και μπαινοβγαίνει
μέσα της. Έχω εδώ και καιρό αρχίσει να συνειδητοποιώ πόσο πλούσια διηγηματογραφία
έχουμε, αλλά και οι νέες φωνές που κατεβαίνουν στον χώρο δεν μένουν πίσω.
Η γλώσσα
που χρησιμοποιεί ο Παπαμάρκος είναι άμεση και εμπλουτισμένη με λέξεις ανθρώπων
που αναπολούν και νοσταλγούν τη σχέση με το έτερο στοιχείο. Μια σχέση που
αποτελεί, μέσα από τα κείμενα της ΜεταΠοίησης, συνάντηση μοναδικής σημασίας,
μιας και που αυτή συνιστά το αντίθετο του αδιάφορου τρόπου με τον οποίο
αναφέρονται συνήθως στον Άλλον. Το βιβλίο αυτό είναι μια υπενθύμιση της
σημασίας που έχει για τον άνθρωπο η επίγνωση της βαθύτερης γνώσης που προκύπτει
από μία τέτοιου είδους συνάντηση με το “συγγενικό” μας Άλλο. Ταξιδεύοντας λοιπόν,
ανάμεσα στις σελίδες της ΜεταΠοίησης ο αναγνώστης θα βρει μία πατρίδα όπου ο
αδελφός - ξένος θα δείχνει πάντα τον δρόμο της πιο οικείας πατρίδας, της
ετερότητας.
Το παιχνίδι
τής ζωής και του θανάτου, η εκδίκηση ως τιμή και ως λύτρωση, το θέμα τής
ταυτότητας, αφού συχνά το θύμα είναι ο θύτης και το αντίθετο, η διπλή
προσωπικότητα, ο θάνατος ως ελευθερία και λοιπά είναι επίκαιρες υπαρξιακές
αναζητήσεις, σύμφωνες με το πνεύμα τής εποχής μας, αλλά ταυτόχρονα δουλεμένες
με μεράκι και συγγραφική προσοχή τόσο στην οικονομία κάθε διηγήματος όσο και
στο κλίμα μέσα στο οποίο ο Δ. Παπαμάρκος εμβαπτίζει τον αναγνώστη. Γι’ αυτό ο
συγγραφέας εντάσσεται στην πλούσια χορεία των ελλήνων διηγηματογράφων, που
συνεχίζουν την ποιοτική παράδοση του είδους και την εμπλουτίζουν με γόνιμα
οργώματα και καλές σπορές.
Πρόκειται
για μια δυνατή, στιβαρή συλλογή διηγημάτων απ' τον Δημοσθένη Παπαμάρκο που έχει
κάτι απ' την οργισμένη παραίτηση του Μάριου Χάκκα, κάτι από την ατμοσφαιρική σκοτεινιά του Γιάννη Σκαρίμπα, ένα
βιβλίο, εν τέλει, για τη βία ως λυτρωτικό αδιέξοδο που επισκέπτεται την
πολύχρωμη γλωσσική μας παράδοση με μέτρο και σεβασμό.
Μια
εξαιρετική συλλογή, από ένα συγγραφέα που μοιάζει να γνωρίζει πολύ καλά τα
υλικά που χρησιμοποιούσαν για να πουν τις ιστορίες τους οι παραμυθάδες των
παλιών καιρών. Συστήνεται ανεπιφύλακτα σε κάθε φίλο της καλής ελληνικής
λογοτεχνίας.