«Δεν μπορώ να διαβάσω περισσότερες από δύο σελίδες κάθε φορά.
Έχω την ακατανίκητη διάθεση να μπω στο διαδίκτυο για να ελέγξω αν έχω νέα μέιλ.
Νομίζω ότι χάνω την ικανότητά μου να συγκεντρώνομαι σε οτιδήποτε σοβαρό»,
ομολογεί ένας πανεπιστημιακός καθηγητής Ιστορίας του Κινηματογράφου στον Ντάνιελ
Γκόλμαν.
Και ο τελευταίος, ο θεμελιωτής της έννοιας της Συναισθητικής Νοημοσύνης, μιλά ξεκάθαρα για «φτωχοποίηση της προσοχής»
στην ψηφιακή εποχή μας και για ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτή η μείωση της
δυνατότητας της πνευματικής συγκέντρωσης στην επαγγελματική, κοινωνική και
προσωπική ζωή, ιδίως των νέων ανθρώπων, της εμπροσθοφυλακής του μέλλοντος, που
«περισσότερο από ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία συντονίζονται περισσότερο με
μηχανές και λιγότερο με ανθρώπους».
Το νέο βιβλίο του ψυχολόγου και αρθρογράφου επιστημονικών
θεμάτων των New York Times, Ντάνιελ Γκόλμαν, το οποίο, με τίτλο «Focus / Η
Εστίαση της Προσοχής», κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πεδίο, είναι
πολύ σημαντικό για όλους: νέους και ενήλικες, απλούς εργαζόμενους,
επαγγελματίες και ηγέτες, ειδικά σήμερα, στην εποχή της υπερφόρτωσης
πληροφοριακών ερεθισμάτων, όπου η νοητική ικανότητα της προσοχής μοιάζει να
γίνεται περισσότερο ελλειμματική.
Με οδηγό την εξέλιξη των νευροεπιστημών, ο συγγραφέας μάς ξεναγεί
με σαφήνεια και απλότητα στα όλο και πιο προσβάσιμα μονοπάτια του μυαλού μας,
εμβαθύνοντας σε επιστημονικά δεδομένα και αντλώντας παράλληλα από προσωπικές
εμπειρίες μέσα από τη μακρόχρονη και δυναμική του πορεία. Το ταξίδι ξεκινά με
τη μελέτη ορισμένων βασικών πτυχών της προσοχής, αυτής της παραγνωρισμένης
νοητικής ικανότητας. Η γνωστική επιστήμη μελετά ένα ευρύ φάσμα πτυχών, το οποίο
περιλαμβάνει τη συγκέντρωση, την επιλεκτική προσοχή και την ανοιχτή επίγνωση,
καθώς και τον τρόπο με τον οποίο το μυαλό διαχειρίζεται εσωτερικά την προσοχή για
να εποπτεύσει τις νοητικές πράξεις. Οι ζωτικές ικανότητες, λέει ο Γκόλμαν,
βασίζονται σε αυτούς τους βασικούς μηχανισμούς της νοητικής μας ζωής. Κατ’
αρχάς υπάρχει η αυτοεπίγνωση, που προάγει την αυτοδιαχείριση. Έπειτα υπάρχει η
ενσυναίσθηση, η βάση για τη δεξιότητα της ανάπτυξης σχέσεων. Αυτά είναι τα θεμελιώδη
στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης. «Η έλλειψή τους μπορεί να υπονομεύσει
τη ζωή ή την καριέρα μας, ενώ αντίθετα η επάρκειά τους αυξάνει την ικανοποίηση
από τη ζωή και την επαγγελματική επιτυχία».
Ο συγγραφέας προτείνει μια τριπλή εστίαση –στον εαυτό, στους
άλλους και στο εξωτερικό περιβάλλον– καθώς και τρόπους για να την επιτύχουμε.
Παρομοιάζει την προσοχή με έναν μυ που ατονεί όταν δεν εξασκείται. Οι ηγέτες
χρειάζεται να διαθέτουν και τα τρία είδη εστίασης για να διαπρέψουν. Η εστίαση
στον εαυτό μάς συντονίζει με τις διαισθήσεις μας, με τις αξίες που μας
καθοδηγούν και με τη λήψη καλύτερων αποφάσεων. Η εστίαση στους άλλους
εξομαλύνει τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους γύρω μας. Και η εστίαση στον έξω
κόσμο καθοδηγεί την πορεία μας στο ευρύτερο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι:
«Ένας ηγέτης που δεν έχει συντονισμό με τον εσωτερικό του κόσμο θα είναι χωρίς
πηδάλιο, ένας ηγέτης που αγνοεί την ύπαρξη των άλλων θα είναι ανίδεος, και εκείνος
που δεν ενδιαφέρεται για τα ευρύτερα συστήματα μέσα στα οποία λειτουργεί θα
είναι τυφλός».
Ο συγγραφέας, όπως αναφέρει στον Πρόλογο η επιμελήτρια του
βιβλίου, Δήμητρα Ιορδάνογλου, «διευρύνει την έννοια της ηγεσίας στον χώρο και
τον χρόνο, και αναζητά ηγέτες με ανοιχτούς ορίζοντες και συστημική σκέψη στις
επιχειρήσεις, στην οικογένεια και στην πολιτική, ικανούς να εστιάσουν στο
απώτερο μέλλον για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις παγκόσμιες προκλήσεις,
όπως την περιβαλλοντική κρίση και την ανισότητα μεταξύ πλούσιων και φτωχών».
Αλλά δεν είναι μόνο οι ηγέτες που ωφελούνται από την
ισορροπία αυτής της τριπλής εστίασης. Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε σε δύσκολα
περιβάλλοντα, γεμάτα εντάσεις, ανταγωνιστικούς στόχους και πειρασμούς. Καθένα
από τα τρία είδη εστίασης μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε ένα σημείο
ισορροπίας το οποίο θα μας επιτρέψει να είμαστε χαρούμενοι και συγχρόνως
παραγωγικοί. Ο Γκόλμαν προβληματίζεται για τις νέες γενιές που «πάσχουν»
από τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.
Στις αρχές της δεκαετίας μας ο αριθμός των γραπτών μηνυμάτων
διπλασιάστηκε σε σχέση με λίγα χρόνια πριν,και ο μέσος Αμερικανός έφηβος
στέλνει και λαμβάνει περισσότερα από εκατό μηνύματα κάθε μέρα, περίπου δέκα για
κάθε ώρα που είναι ξύπνιος. Όλα αυτά, λέει εν κατακλείδι ο συγγραφέας, είχαν
προβλεφθεί από το 1977, όταν ο νομπελίστας οικονομολόγος Herbert Simon,
γράφοντας για την έλευση του κόσμου της πληροφορίας, προειδοποιούσε ότι η
πληροφορία «καταναλώνει την προσοχή των αποδεκτών της. Είναι επόμενο ότι η
πληθώρα των πληροφοριών δημιουργεί ένα έλλειμμα προσοχής». Για να αποτρέψουν
αυτό το έλλειμμα προσοχής ή τη «μερική εστίαση» όπως αποκαλείται στις μέρες
μας, ορισμένες εταιρείες στη Silicon Valley έχουν απαγορεύσει τους φορητούς
υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα και τις άλλες ψηφιακές συσκευές κατά τη
διάρκεια των επαγγελματικών συναντήσεων.
Για όλους αυτούς τους λόγους ο «πατέρας» της Συναισθηματικής
Νοημοσύνης αφιερώνει αυτό το βιβλίο «στην ευημερία των επόμενων γενιών».
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ο Ντάνιελ Γκόλεμαν (Daniel Goleman), Ph.D. του Πανεπιστημίου
του Χάρβαρντ, με τη διπλή ιδιότητα του ψυχολόγου και του δημοσιογράφου,
καλύπτει τα θέματα ψυχολογίας και νευροεπιστημών για το γνωστό, έγκυρο έντυπο
των New York Times, ενώ άρθρα του εμφανίζονται σε εφημερίδες και περιοδικά όλου
του κόσμου. Διετέλεσε επίσης αρχισυντάκτης του περιοδικού Psychology Today.
Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συνεργάστηκε με τα Πανεπιστήμια του
Γέιλ, του Ιλινόις στο Σικάγο και του Ράτζερς, οργανώνοντας και διευθύνοντας
εργαστήρια και κέντρα μελετών.
Μερικά από τα
πιο σημαντικά έργα του: Vital
Lies, Simple Truths • The Meditative Mind • The Creative Spirit • Emotional Intelligence
• Working with Emotional Intelligence • Social Intelligence • Primal Leadership
(με τους Richard Voyatzis και Annie McKee) • Destructive
Emotions • Ecological Intelligence • The Triple Focus (με τον Peter Senge) • A Force for Good.
Στην ελληνική γλώσσα κυκλοφορούν (από τις εκδόσεις Πεδίο) τα
έργα του: Η Συναισθηματική Νοημοσύνη • Η Συναισθηματική Νοημοσύνη στον Χώρο της
Εργασίας • Κοινωνική Νοημοσύνη • Ο Νέος Ηγέτης (με τους Richard Voyatzis και
Annie McKee) • Οικολογική Νοημοσύνη • Τριπλή Εστίαση (με τον Peter Senge) •
Δύναμη για το Καλό • Focus/Η Εστίαση της Προσοχής.