Ο Πάουλο Κοέλο είναι από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς παγκοσμίως με βιβλία που έχουν ξεπεράσει εκατομμύρια αντιτύπων και έχουν δημιουργήσει μια ξεχωριστή κατηγορία στο χώρο της λογοτεχνίας. Στα πονήματά του καταφέρνει να συνδυάσει με επιτυχία τη θρησκευτικότητα και τον διαλογισμό, ενώ μέσα από την αφήγηση των ιστοριών του προβάλλουν δεκάδες αποφθέγματα για τη ζωή, τη φιλία, την αγάπη, την πίστη, τον αυτοσεβασμό. Η υπόθεση που αναγραφόταν στο οπισθόφυλλο του νέου του βιβλίου, με τίτλο «Η κατάσκοπος», πραγματικά με αιφνιδίασε, καθώς πραγματεύεται τη βιογραφία μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του προηγούμενου αιώνα : της Μάτα Χάρι.
Δεν ξέρω ποια ήταν η αφορμή για να καταπιαστεί ο συγγραφέας με ένα τόσο διαφορετικό είδος, όμως ομολογώ ότι η αρχική μου δυσπιστία καταρρίφθηκε μέσα από την ιδιαίτερη προσέγγισή του. Αρνούμενος να εγκλωβιστεί στα αυστηρά πλαίσια της ιστορικής καταγραφής των γεγονότων και να υιοθετήσει τον τίτλο του βιογράφου, αφήνεται στη ζωντάνια και την ομορφιά της πένας του και ακολουθεί το μονοπάτι της συναισθηματικής εξιστόρησης των στιγμών που σημάδεψαν τη ζωή της Μαρχαρέτα Ζέλε. Της γυναίκας, της χορεύτριας, της ερωμένης, της κατασκόπου, της μητέρας.
Το κείμενο αποτελείται από δύο διαφορετικά μέρη, τα οποία συνθέτουν το πορτρέτο της Μάτα Χάρι μέσα από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Στο πρώτο μέρος, η πρωταγωνίστρια γράφει στο δικηγόρο της, σύντομα και με ειλικρίνεια, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής της σαν μια παρακαταθήκη για την κόρη της. Φορτισμένη συναισθηματικά καθώς περιμένει να βγει η απόφαση του δικαστηρίου για το ρόλο της ως διπλή κατασκόπου στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η «γυναίκα με τα πολλά ονόματα» αφήνεται στις αναμνήσεις της, ομολογεί χωρίς φόβο τα πάθη και τις μύχιες σκέψεις της, και εξομολογείται τη δική της αλήθεια.
Στο δεύτερο μέρος, ο δικηγόρος της γράφει προς εκείνη ένα γράμμα που γνωρίζει πως δεν θα το διαβάσει ποτέ, καθώς η καταδικαστική απόφαση έχει ήδη βγει, και την επόμενη μέρα η Μάτα Χάρι θα οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα. Όμως εκείνος θέλει να καταγράψει όλες τις ενδείξεις που ο ίδιος θεωρεί ότι αποδεικνύουν την αντίφαση των αποδεικτικών στοιχείων που επικαλέστηκαν οι μάρτυρες κατηγορίας, για να κριθούν από την Ιστορία και να διασώσουν τουλάχιστον την υπόληψη αυτής της γυναίκας, που συντάραξε την ψυχή και την καρδιά του για πάντα.
Η επιλογή του συγγραφέα να ακολουθήσει την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, κατορθώνει να παρασύρει συναισθηματικά τον αναγνώστη, να τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με αυτή την δυναμική γυναίκα και να τον αναγκάσει να δει αθέατες πλευρές της ζωής της, οι οποίες καθόρισαν για πάντα το πεπρωμένο της. Καθώς ανασύρονται από τα σκοτάδια της ψυχής της ασήμαντα γεγονότα της παιδικής της ηλικίας και της πρώιμης εφηβείας της, ο Κοέλο σκιαγραφεί τις ψυχικές διακυμάνσεις της και την επιθυμία της να ξεχωρίσει, να διαπρέψει, να αγγίξει το όνειρο. Η Μάτα Χάρι επιλέγει συνειδητά, χωρίς κανένα δισταγμό, να φορέσει τα διάφορα προσωπεία που απαιτούνται για να καλύψει τις προσωπικές της ανάγκες. Γίνεται χορεύτρια, σύντροφος, ερωμένη, έμπιστη φίλη και προκαλεί με την αίσθηση ελευθερίας που την διακατέχει. Διεκδικεί τη θέση της στην κοινωνία και δεν φοβάται να ζήσει όπως εκείνη θέλει, μακριά από στερεότυπα και συμβιβασμούς.
Όταν αποφασίζει να μπει στο παιχνίδι της κατασκοπείας, δεν έχει συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο της κατάστασης και ο έρωτας την τυφλώνει και την καταδικάζει εις θάνατον. Η στάση της απέναντι στη ζωή και στην εξέλιξη των γεγονότων θεωρώ ότι είναι εκείνα τα στοιχεία που ενέπνευσαν τον συγγραφέα να ασχοληθεί με τη βιογραφία της. Και ενώ βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία, βρίσκει την ευκαιρία να επινοήσει κάποιες στιγμές διαλόγους και σκηνές για να προβάλλει την αξία της ελευθερίας, τον πόνο της προδοσίας των οικείων μας, τον κυκλώνα που προκαλεί ο έρωτας και την ομορφιά της αγάπης, τη σαγήνη του χρήματος, την παροδικότητα της εξωτερικής ομορφιάς, την καταστροφική δύναμη της ζήλιας και του φθόνου.
Η Μάτα Χάρι μέσα από τα μάτια ενός χαρισματικού συγγραφέα, εξομολογείται τα λάθη της, στοχάζεται τις μοιραίες στιγμές της ζωής της μα δεν μετανιώνει που επέλεξε να ζήσει ελεύθερη...
ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ
 |
| ΚΛΙΚ για να διαβάσετε την υπόθεση |
Δεν ξέρω ποια ήταν η αφορμή για να καταπιαστεί ο συγγραφέας με ένα τόσο διαφορετικό είδος, όμως ομολογώ ότι η αρχική μου δυσπιστία καταρρίφθηκε μέσα από την ιδιαίτερη προσέγγισή του. Αρνούμενος να εγκλωβιστεί στα αυστηρά πλαίσια της ιστορικής καταγραφής των γεγονότων και να υιοθετήσει τον τίτλο του βιογράφου, αφήνεται στη ζωντάνια και την ομορφιά της πένας του και ακολουθεί το μονοπάτι της συναισθηματικής εξιστόρησης των στιγμών που σημάδεψαν τη ζωή της Μαρχαρέτα Ζέλε. Της γυναίκας, της χορεύτριας, της ερωμένης, της κατασκόπου, της μητέρας.
Το κείμενο αποτελείται από δύο διαφορετικά μέρη, τα οποία συνθέτουν το πορτρέτο της Μάτα Χάρι μέσα από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Στο πρώτο μέρος, η πρωταγωνίστρια γράφει στο δικηγόρο της, σύντομα και με ειλικρίνεια, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής της σαν μια παρακαταθήκη για την κόρη της. Φορτισμένη συναισθηματικά καθώς περιμένει να βγει η απόφαση του δικαστηρίου για το ρόλο της ως διπλή κατασκόπου στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η «γυναίκα με τα πολλά ονόματα» αφήνεται στις αναμνήσεις της, ομολογεί χωρίς φόβο τα πάθη και τις μύχιες σκέψεις της, και εξομολογείται τη δική της αλήθεια.
Στο δεύτερο μέρος, ο δικηγόρος της γράφει προς εκείνη ένα γράμμα που γνωρίζει πως δεν θα το διαβάσει ποτέ, καθώς η καταδικαστική απόφαση έχει ήδη βγει, και την επόμενη μέρα η Μάτα Χάρι θα οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα. Όμως εκείνος θέλει να καταγράψει όλες τις ενδείξεις που ο ίδιος θεωρεί ότι αποδεικνύουν την αντίφαση των αποδεικτικών στοιχείων που επικαλέστηκαν οι μάρτυρες κατηγορίας, για να κριθούν από την Ιστορία και να διασώσουν τουλάχιστον την υπόληψη αυτής της γυναίκας, που συντάραξε την ψυχή και την καρδιά του για πάντα.
Η επιλογή του συγγραφέα να ακολουθήσει την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, κατορθώνει να παρασύρει συναισθηματικά τον αναγνώστη, να τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με αυτή την δυναμική γυναίκα και να τον αναγκάσει να δει αθέατες πλευρές της ζωής της, οι οποίες καθόρισαν για πάντα το πεπρωμένο της. Καθώς ανασύρονται από τα σκοτάδια της ψυχής της ασήμαντα γεγονότα της παιδικής της ηλικίας και της πρώιμης εφηβείας της, ο Κοέλο σκιαγραφεί τις ψυχικές διακυμάνσεις της και την επιθυμία της να ξεχωρίσει, να διαπρέψει, να αγγίξει το όνειρο. Η Μάτα Χάρι επιλέγει συνειδητά, χωρίς κανένα δισταγμό, να φορέσει τα διάφορα προσωπεία που απαιτούνται για να καλύψει τις προσωπικές της ανάγκες. Γίνεται χορεύτρια, σύντροφος, ερωμένη, έμπιστη φίλη και προκαλεί με την αίσθηση ελευθερίας που την διακατέχει. Διεκδικεί τη θέση της στην κοινωνία και δεν φοβάται να ζήσει όπως εκείνη θέλει, μακριά από στερεότυπα και συμβιβασμούς.
Όταν αποφασίζει να μπει στο παιχνίδι της κατασκοπείας, δεν έχει συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο της κατάστασης και ο έρωτας την τυφλώνει και την καταδικάζει εις θάνατον. Η στάση της απέναντι στη ζωή και στην εξέλιξη των γεγονότων θεωρώ ότι είναι εκείνα τα στοιχεία που ενέπνευσαν τον συγγραφέα να ασχοληθεί με τη βιογραφία της. Και ενώ βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία, βρίσκει την ευκαιρία να επινοήσει κάποιες στιγμές διαλόγους και σκηνές για να προβάλλει την αξία της ελευθερίας, τον πόνο της προδοσίας των οικείων μας, τον κυκλώνα που προκαλεί ο έρωτας και την ομορφιά της αγάπης, τη σαγήνη του χρήματος, την παροδικότητα της εξωτερικής ομορφιάς, την καταστροφική δύναμη της ζήλιας και του φθόνου.
Η Μάτα Χάρι μέσα από τα μάτια ενός χαρισματικού συγγραφέα, εξομολογείται τα λάθη της, στοχάζεται τις μοιραίες στιγμές της ζωής της μα δεν μετανιώνει που επέλεξε να ζήσει ελεύθερη...
ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ