Το μπλουζ των χαμένων ονείρων
Το μυθιστόρημα «Χαμένο προφίλ» με το οποίο επανέκαμψε στη
συγγραφή ο αινιγματικός συγγραφέας, εφαρμόζοντας τις αρχές για ένα κλασικό νουάρ
Βγαλμένο από τη μακρά γαλλική παράδοση του κλασικού νουάρ
και βουτηγμένο σε μια σκοτεινή ατμόσφαιρα μοιάζει το υποδειγματικό μυθιστόρημα
«Χαμένο προφίλ» του Hugues Pagan (εκδ. Πόλις, μτφ. Γιάννη Καυκιά). Η υπόθεση
ξεκινάει την παραμονή Πρωτοχρονιάς, με τον υπαστυνόμο Μενιέ του Τμήματος Δίωξης
Ναρκωτικών να ανακρίνει τον νεαρό διακινητή ναρκωτικών Μπάγκζι, στο πλαίσιο της
αναζήτησης μιας ύποπτης γυναίκας. Παράλληλα, ο υπαστυνόμος Σνεντέρ, επικεφαλής
του Τμήματος Δίωξης του Εγκλήματος, δέχεται το αίτημα του μεγαλοδικηγόρου και
επιχειρηματία Τομ Τομασό, με τον οποίο τον συνδέουν περίπλοκοι δεσμοί από το
παρελθόν, να εντοπίσει την εξαφανισμένη κόρη του. Την ίδια νύχτα, ο Μενιέ θα
πέσει θύμα ένοπλης επίθεσης και θα μεταφερθεί στο νοσοκομείο, πνέων τα λοίσθια.
Η κατάσταση θα πάρει επικίνδυνη τροπή όταν ο Σνεντέρ αναλαμβάνει τη διερεύνηση
της υπόθεσης και ανακαλύπτει ότι η νεαρή γυναίκα, που εμπλέκεται στην επίθεση
κατά του αστυνόμου Μενιέ, και η αναζητούμενη θυγατέρα του Τομασό είναι ένα και
το αυτό πρόσωπο.
Ο Σνεντέρ με την άκρως ιδιόρρυθμη ομάδα ερευνών του θα
αποδυθούν σε μια εντατική και επίμονη προσπάθεια να φέρουν στην επιφάνεια το
παραμικρό στοιχείο που θα βοηθήσει στην εξιχνίαση της υπόθεσης. Για να το
κατορθώσουν θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν κάθε επαφή τους στον υπόκοσμο της
νύχτας, να ψάξουν σε κάθε γωνία, να σηκώσουν κάθε μικρή πέτρα και να
ακολουθήσουν μεθόδους και πρακτικές που υπερβαίνουν τα καλώς εννοούμενα όρια
του νόμου. Οι μικροί και μεγάλοι κακοποιοί δεν μιλούν εύκολα και αποφεύγουν τις
επαφές με την αστυνομία. Και το πρώτο φως έρχεται με τη σύλληψη του νεαρού
αριβίστα Φράνκι Ρενάρ, ο οποίος αναλαμβάνει την ευθύνη και ομολογεί την ενοχή
του για τη δολοφονία του Μενιέ (ο ατυχής υπαστυνόμος απεβίωσε λίγες μέρες μετά
τη μεταφορά του στο νοσοκομείο). Ομως τα πράγματα δεν είναι αυτό που ακριβώς
δείχνουν, καθώς αφενός ο Ρενάρ είναι προστατευόμενος του πανίσχυρου Τομασό,
αφετέρου και παρά την ομολογία του ο Σνεντέρ διατηρεί αμφιβολίες για την ενοχή
του.
Ο Σνεντέρ, ένας μοναχικός τύπος αντιμέτωπος με σωρεία
προσωπικών τραυμάτων, συνεχίζει την κατάδυσή του στον σκοτεινό κόσμο του
εγκλήματος και αναζητά τον μίτο της Αριάδνης, καθώς χάνεται σε λαβυρίνθους
παράλληλων μυστικών ιστοριών, που συνδέονται μεταξύ τους με κάποιο τρόπο. Στην
πορεία αυτής της κατάδυσης θα δεχθεί σαν μπόνους την επίσκεψη μιας καλής και
όμορφης νεράιδας με τη μορφή της αινιγματικής και γοητευτικής Τσερόκι, που θα
φέρει ξαφνικά τον έρωτα στον δρόμο του και θα αλλάξει δραματικά τη ζωή του.
Οι λεπτομέρειες της πλοκής μέχρι το σκληρό, ρεαλιστικό και
τελικά ευτυχές τέλος δεν παίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο στο μυθιστόρημα, το οποίο
χρησιμοποιεί άλλωστε την αστυνομική πλοκή ως αφορμή, μια ιστορία που
εκτυλίσσεται στο βάθος του πίνακα (ενός σκοτεινού πίνακα φλαμανδού ζωγράφου του
16ου αιώνα). Ο Pagan επανακάμπτει το 2017, έπειτα από μια μακρόχρονη σιωπή, κι
όπως πιστεύω η πρόθεσή του είναι να γράψει ένα κλασικό νουάρ με ιδιαίτερα
σκοτεινή ατμόσφαιρα, αποδίδοντας ταυτόχρονα μεγάλη έμφαση στην ψυχολογική
σκιαγράφηση των ηρώων και στην περίτεχνη περιγραφή των πολύπλοκων ψυχολογικών
καταστάσεων που βιώνουν.
Τα αποθεωτικά σχόλια σχεδόν απ' το σύνολο του γαλλικού Τύπου
αποδίδουν αυτή τη φορά το ταλέντο και τις δυνατότητες του δεινού στυλίστα. Ο
συγγραφέας χρησιμοποιεί με μεγάλη δεξιοτεχνία τη γλώσσα και υιοθετεί ένα
εκπληκτικό μείγμα ρεαλισμού και λυρισμού, λες και τραγουδάει χαμηλόφωνα
μελαγχολικά μπλουζ. Λέξεις και φράσεις σαν νότες... Σκληρές, σκοτεινές,
ρεαλιστικές, κάποιες φορές μεθυστικές, μιλάνε απευθείας στην ψυχή κι αφήνουν
πάνω της το αποτύπωμά τους. Οσο κι αν φαίνεται πεσιμιστής όμως, όσο κι αν
ακούγεται σαν ποιητής που υμνεί χαμένα όνειρα και ματαιωμένες εξεγέρσεις,
διατηρεί κατά βάθος την πίστη του σ' έναν ιδιόμορφο ανθρωπισμό, σύμφωνο με τους
προσωπικούς του κώδικες.
Η σκιαγράφηση των ηρώων
Η μεγάλη δεξιοτεχνία του συγγραφέα, που ξεκινάει από τη
δημιουργία μιας μοναδικής σκοτεινής ατμόσφαιρας, φαίνεται να απογειώνεται στην
ψυχολογική σκιαγράφηση των ηρώων. Εδώ, ο Pagan ζωγραφίζει στο χαρτί χαρακτήρες
που είναι προορισμένοι να παραμείνουν ζωντανοί για πολύ χρόνο μετά την ανάγνωση
του μυθιστορήματος και να στοιχειώνουν τον ύπνο του αναγνώστη. Ο υπαστυνόμος
Σνεντέρ είναι ένας από τους πλέον δυνατούς χαρακτήρες που έχω συναντήσει τα
πέντε τελευταία χρόνια στην ευρωπαϊκή αστυνομική λογοτεχνία. Απόλυτα
ιδιόρρυθμος... Ενα απρόσμενο κι ασυνήθιστο μείγμα παραίτησης και υπόγειας
αποφασιστικότητας. Οσο κι αν δείχνει επιφανειακά τυπικό δείγμα loser, κρύβει
στο βάθος μια ισχυρή δύναμη, ένα κίνητρο που θα τον οδηγήσει στο τέρμα, χωρίς
να υποχωρήσει μπροστά σε οποιαδήποτε εμπόδια συναντήσει.
Μοναχικός - ή μάλλον αντικοινωνικός -, εμπιστεύεται μόνο τη
δική του ομάδα και έρχεται αντιμέτωπος με το σύνολο των διεφθαρμένων συναδέλφων
του, καπνίζει χωρίς διάλειμμα, κοιμάται ελάχιστα και περιπλανιέται σαν φάντασμα
στη σκοτεινή πόλη, πολεμώντας τα δικά του φαντάσματα. Μοιάζει με καπετάνιο που
εγκλωβίζεται στα αδυσώπητα κύματα μιας αναμενόμενης καταιγίδας, χωρίς καμιά
πρόθεση να εγκαταλείψει το πλοιάριο για να σωθεί. Κι όμως ο πίνακας της ζωής
του θα ντυθεί με πιο φωτεινά χρώματα από τη στιγμή που η καλή νεράιδα του έρωτα
θα του στείλει την Τσερόκι.
Ο έρωτας του Σνεντέρ με την Τσερόκι περιγράφεται με απόλυτα
ρεαλιστικό τρόπο. Το ίδιο και η νεαρή γυναίκα. Αν και ο Σνεντέρ κουβαλάει μαζί
του παλιά αγαπημένα κλισέ των αστυνομικών όλου του κόσμου, όπως η μοναχικότητα
και ο χαρακτήρας του loser, η Τσερόκι δεν έχει τίποτε το κοινό με τη femme
fatale, τη μοιραία γυναίκα που είναι προορισμένη να τον πληγώσει και τελικά να
τον προδώσει. Αντίθετα, θα τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει τους προσωπικούς του
δαίμονες και να αναδυθεί στην επιφάνεια.
Όλοι οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι αρμονικά
τοποθετημένοι στη σκηνή και εξυπηρετούν απόλυτα την πλοκή του έργου. Τα μέλη
της ομάδας του Σνεντέρ θαρρείς και παίζουν τις δύσκολες νότες σαν δεξιοτέχνες
σολίστες κάτω από την μπαγκέτα του μαέστρου. Οι διεφθαρμένοι αστυνομικοί,
ρεαλιστικοί στο έπακρο. Ο μεγαλοδικηγόρος Τομ περιγράφεται με εξαιρετικό τρόπο
ως το «αφεντικό της πόλης», όπου όμως κάτω από τις γκανγκστερικές πρακτικές του
βρίσκει τον ελάχιστο χώρο να στριμώξει την προσωπική του ηθική με μη
αντιστρέψιμη κατάληξη.
Αν προτιμάτε τα αστυνομικά με έντονη δράση, πολλούς φόνους
και ήρωες στα όρια του υπερανθρώπου, έχετε πολλές άλλες επιλογές αξιόλογων Ευρωπαίων συγγραφέων. Αν πάλι θέλετε ένα ποιοτικό νουάρ χαμηλών τόνων,
μελαγχολικό, συγκινητικό, με αποστασιοποιημένους, παραιτημένους και
διεφθαρμένους ήρωες, που κινείται σε μια ατμόσφαιρα κοινωνικής απογοήτευσης,
αποθάρρυνσης και ματαίωσης, αφήνοντας μόνο ένα παράθυρο ως έξοδο κινδύνου,
γραμμένο σε απολαυστικά λογοτεχνική γλώσσα, τότε το «Χαμένο προφίλ» του Pagan
αποτελεί την επιλογή σας.
Γρηγόρης Αζαριάδης
Αναδημοσίευση από το "Βιβλιοδρόμιο" της εφημερίδας "Τα Νέα"