«Στο Γ’ Ράιχ ένας “ιδεολόγος” μπορούσε να δει τις φιλοσοφίες
του να γίνονται πράξη, και οι ιδέες του Ρόζενμπεργκ είχαν μοιραίες συνέπειες
για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους».
Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
είναι το τι απέγινε το ημερολόγιο του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, αρχιτέκτονα της
ναζιστικής ιδεολογίας και ιθύνοντα νου του Ολοκαυτώματος. Η διαδρομή του ημερολογίου,
ο μύθος γύρω από την εξαφάνισή του επί τρία τέταρτα του αιώνα, η δεκαετής
«κινηματογραφική» αναζήτησή του και η πρόσφατη ανακάλυψή του μοιάζουν με
σενάριο του Χόλυγουντ.
Αυτά ακριβώς αφηγείται το βιβλίο, η ελληνική έκδοση του
οποίου συμπίπτει με τη συμπλήρωση των 70χρόνων από τις αποφάσεις της Δίκης της
Νυρεμβέργης. «Το ημερολόγιο του διαβόλου» είναι η συναρπαστική εξιστόρηση
αληθινών γεγονότων γύρω από την άνοδο των Ναζί στην εξουσία και τη σύλληψη του
σχεδίου του Ολοκαυτώματος, με επίκεντρο το ογκώδες ημερολόγιο του στενού
συνεργάτη και κορυφαίου συμβούλου του Χίτλερ, Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ.
Ο Ρόζενμπεργκ υπήρξε από τα πιο παλιά και σημαντικά μέλη του
στενού κύκλου του Χίτλερ: η γνωριμία τους χρονολογούνταν πολύ πριν από την
ίδρυση του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Ήταν ο «επικεφαλής φιλόσοφος» που συνέδεσε
το όνομά του με τις τοξικές ιδέες εναντίον των Εβραίων και τις πολιτικές
θεωρίες του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Ο αντισημιτισμός του άνοιξε τον δρόμο
για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Το βιβλίο του, «Ο Μύθος του 20ού αιώνα», που
έγινε «ευαγγέλιο» για εκατομμύρια Ναζί πριν ο Χίτλερ γράψει το «Ο Αγών μου», αν
και ακατάληπτο, μαρτυρεί τις στρεβλές και προκατειλημμένες ιδέες του για την
άρια φυλή, την τέχνη, την ιστορία, τη Γερμανία και τη θέση της στον κόσμο, τη
ναζιστική ιδεολογία. Εκτός των άλλων ο Ρόζενμπεργκ υπήρξε ο βασικός
ενορχηστρωτής της οργανωμένης αρπαγής από τους Ναζί εκατομμυρίων έργων τέχνης,
αρχείων και βιβλιοθηκών από την κατεχόμενη ευρωπαϊκή ήπειρο κατά τη διάρκεια
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν ένας άνθρωπος που οι ίδιοι οι συνεργάτες του
περιέγραφαν ως ψυχρό, αλαζονικό, απρόσιτο, σαρδόνιο, κυνικό, άκαμπτο, ο οποίος
εντούτοις έχαιρε πάντοτε της μεγάλης εκτίμησης και στήριξης του Φύρερ.
Το σχεδόν πεντακοσίων σελίδων ημερολόγιο του Ρόζενμπεργκ,
που ανακαλύφθηκε στο τέλος του πολέμου κρυμμένο σε ένα βαυαρικό κάστρο, είναι η
ψυχρή και συγκλονιστική καταγραφή των σκέψεων του ανθρώπου που εμπνεύστηκε τη
γενοκτονία των Εβραίων. Χρησιμοποιήθηκε, ανάμεσα σε έναν τεράστιο όγκο άλλων
ντοκουμέντων των Ναζί, ως τεκμήριο στη Δίκη της Νυρεμβέργης, στην οποία ο
συγγραφέας του, «πνευματικός αρχιερέας της κυρίαρχης φυλής», καταδικάστηκε και
εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου. Αποτέλεσε πολύτιμο υλικό για τον διακεκριμένο
κατήγορο της δίκης, Ρόμπερτ Κέμπνερ, ορκισμένο εχθρό του εθνικοσοσιαλισμού, ο
οποίος, ως Εβραίος δικηγόρος στη Γερμανία, μετά την άνοδο του Χίτλερ στην
εξουσία έχασε τη θέση του στο Δημόσιο, κυνηγήθηκε, καταδιώχθηκε, φυλακίστηκε
και τελικά κατόρθωσε να φύγει από τη Γερμανία και να βρει καταφύγιο στις ΗΠΑ.
Το βιβλίο ξεκινά με το συναρπαστικό ταξίδι της αναζήτησης
και ανεύρεσης του ημερολογίου, που παρέμενε χαμένο για τρία τέταρτα του αιώνα,
μέχρις ότου κάποιοι άνθρωποι γεμάτοι πείσμα και θέληση με επικεφαλής τον πρώην
ειδικό μυστικό πράκτορα του FBI, Ρόμπερτ Ουίτμαν, κατάφεραν να το πάρουν στα
χέρια τους. Το ημερολόγιο του Ρόζενμπεργκ παραχωρήθηκε από τα Εθνικά Αρχεία των
ΗΠΑ στο Μουσείο Ολοκαυτώματος μόλις τον Δεκέμβριο του 2013, για να πάρει τη
θέση του δίπλα σε χιλιάδες άλλα ιστορικά ντοκουμέντα που αφηγούνται την ιστορία
ενός ολέθριου παγκόσμιου πολέμου και μιας φριχτής γενοκτονίας.
Ακολουθώντας ένα είδος σπονδυλωτής αφήγησης, το βιβλίο
εξιστορεί τις ζωές, από τη μια, ανθρώπων που έσπειραν τη βία και τον όλεθρο
στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο και, από την άλλη, ανθρώπων που υπέφεραν τη
σκληρότητα και τη βάναυση μεταχείριση, έζησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και
πολλοί από αυτούς άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή.
Άξονας της εξιστόρησης είναι το ημερολόγιο του Ρόζενμπεργκ.
Καταγράφει τα σημαντικά γεγονότα από το 1936 έως το 1944. Αφηγείται τη γένεση
και ισχυροποίηση του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος στη Γερμανία, τις συναντήσεις
και άγνωστες συνεννοήσεις του Χίτλερ με τους στενούς συνεργάτες του (Γκέρινγκ,
Γκέμπελς, Χίμλερ κ.ά.), τις εντάσεις, τις αντιπαλότητες και τις εκκαθαρίσεις
στα ανώτατα κλιμάκια των Ναζί. Αλλά και τα μεγάλα γεγονότα του Δεύτερου
Παγκοσμίου Πολέμου είναι όλα εκεί: η προσάρτηση της Αυστρίας, η εισβολή στην
Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία, η κατάκτηση της Γαλλίας, η κήρυξη του πολέμου
από τη Βρετανία, η συμφωνία με τον Στάλιν, όσα διαδραματίστηκαν στο ανατολικό
μέτωπο και η εισβολή στην ΕΣΣΔ, η ήττα στο Στάλινγκραντ, οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί
στο Βερολίνο, η υποχώρηση, η κατάρρευση.
Στο ίδιο ημερολόγιο περιγράφονται το οργανωμένο πρόγραμμα
της αρπαγής βιβλίων και ανεκτίμητης αξίας έργων τέχνης από σπίτια Εβραίων,
βιβλιοθήκες και μουσεία σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, αλλά και το δηλητηριώδες και
κυνικό σχέδιο του Ρόζενμπεργκ για την «τελική λύση» στο εβραϊκό πρόβλημα, που
οδήγησε στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους.
Ως πρωταγωνιστής και ηθικός αυτουργός μιας από τις
μεγαλύτερες θηριωδίες του 20ού αιώνα, ο Ρόζενμπεργκ με το ημερολόγιό του ρίχνει
φως σε κεντρικές στιγμές του πολέμου, αλλά και στην ιδεολογία του ναζισμού.
Αντλώντας από τις αναφορές του Ρόζενμπεργκ, οι δύο συγγραφείς του βιβλίου,
Robert Wittman και David Kinney, σκιαγραφούν με ζωηρά χρώματα την εικόνα ενός
ανθρώπου που επιχείρησε να κάνει πραγματικότητα –ευτυχώς χωρίς τελικά να το
πετύχει– το απάνθρωπο όραμά του.
ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ο Robert K. Wittman, πρώην ειδικός πράκτορας του FBI και
ιδρυτής της Ομάδας κατά των Πολιτισμικών Εγκλημάτων στις ΗΠΑ, σήμερα είναι
πρόεδρος της εταιρείας Robert Wittman, Inc. Είναι ο συγγραφέας του αυτοβιογραφικού
έργου Priceless: How I Went Undercover to Rescue the World’ s Stolen Treasures που
εμφανίζεται στη λίστα των μπεστ σέλερ των New York Times.
O David Kinney είναι δημοσιογράφος βραβευμένος με Πούλιτζερ,
άρθρα του οποίου έχουν δημοσιευθεί σε πολλές εφημερίδες, μεταξύ αυτών οι New
York Times. Είναι συγγραφέας των
βιβλίων Big One: An
Island, an Obsession, and the Furious Pursuit of a Great Fish και The Dylanologists: Adventures in
the Land of Bob