Από τη μεγάλη των Σκανδιναβών σχολή
Η νέα ιστορία με τον αστυνομικό επιθεωρητή Βίλιαμ Βίστιν που
πληροί τα κριτήρια για ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα με κοινωνικοπολιτικό σχόλιο
Η έκτη περιπέτεια του συμπαθούς, τυπικού και περιέργως
ψυχολογικά ισορροπημένου αστυνομικού επιθεωρητή Βίλιαμ Βίστιν έφτασε στη χώρα
μας. Πρόκειται για τα «Απομεινάρια θανάτου» του πολυγραφότατου και λίαν
επιτυχημένου νορβηγού συγγραφέα Jorn Lier Horst (Διόπτρα, μτφ. Δέσποινα
Παπαγρηγοράκη). Η υπόθεση ξεκινά με την ανακάλυψη ενός αθλητικού παπουτσιού σε
μια απομακρυσμένη παραλία. Το ενδιαφέρον στοιχείο βέβαια είναι το περιεχόμενο
του παπουτσιού, τουτέστιν το μέρος του ποδιού που φαινόταν να έχει αποκολληθεί
από το υπόλοιπο πόδι από το ύψος της άρθρωσης του αστραγάλου. Μια και το
ακρωτηριασμένο πόδι είναι το δεύτερο στη σειρά που ξεβράστηκε στην περιοχή, ο
επιθεωρητής Βίστιν σημαίνει συναγερμό. Πόσω μάλλον όταν διαπιστώνει ότι τα δύο αυτά
απομεινάρια του θανάτου ανήκουν σε δύο διαφορετικά πτώματα. Είναι και τα δύο
αριστερά κι επιπλέον τα υπολείμματα των καλτσών είναι εντελώς παράταιρα μεταξύ
τους.
Σε πρώτη φάση ο Βίστιν και η ομάδα του προβληματίζονται αν
πρόκειται περί θυμάτων κάποιου θαλάσσιου ατυχήματος ή έχουν να κάνουν με μια
σειρά στυγερών δολοφονιών. Η διαδικασία των ερευνών προχωρεί με αβέβαια βήματα,
δεδομένου ότι ταυτόχρονα εξελίσσεται μια περίεργη ιστορία: η μυστηριώδης
εξαφάνιση μερικών ηλικιωμένων ανθρώπων από τη γύρω περιοχή.
Οσο η έρευνα συνεχίζεται, τα πράγματα περιπλέκονται με
αυξανόμενο ρυθμό. Νέα ακρωτηριασμένα μέρη ποδιών ανακαλύπτονται ξεβρασμένα σε
γειτονικές παραλίες, τα πτώματα από τα οποία υποτίθεται ότι έχουν αποκολληθεί
δεν εντοπίζονται πουθενά και παράλληλα με το μυστήριο των εξαφανισμένων
ηλικιωμένων ο Βίστιν αντιμετωπίζει και το πρόβλημα της εξαφάνισης δύο γυναικών
που έχουν κάποια έμμεση σχέση με τους χαμένους υπερηλίκους. Το πρώτο μικρό φως
αισιοδοξίας στο σκοτεινό τούνελ των ερευνών θα έρθει όταν ο Βίστιν προσδιορίσει
στο μακρινό παρελθόν το «μυστικό νήμα» που συνδέει τους εξαφανισμένους. Την
ένταξή τους δηλαδή σε μια παραστρατιωτική οργάνωση, η οποία θα αναλάμβανε
δραστηριότητα σε περίπτωση που κάποια χώρα θα κατακτούσε τη Νορβηγία και θα
λειτουργούσε ως «ομάδα αντίστασης» κατά των εισβολέων.
Στην εξέλιξη της πλοκής, ο συγγραφέας ακολουθεί το κλασικό
του μοτίβο, τοποθετώντας σ’ ένα παράλληλο επίπεδο τη Λίνε, κόρη του Βίστιν, η
οποία εργάζεται ως δημοσιογράφος και αναλαμβάνει ένα ρεπορτάζ για εγκληματίες
που έχουν αποφυλακιστεί. Στόχος της είναι να εξετάσει την επίδραση που είχε στη
ζωή των ανθρώπων που είχαν καταδικαστεί για σοβαρά εγκλήματα (π.χ. ειδεχθείς
δολοφονίες) η πολύχρονη παραμονή τους στις φυλακές. Ως συνήθως, οι φαινομενικά
ασύνδετες ιστορίες του Βίστιν και της κόρης του σε κάποιο κομβικό σημείο θα
συγκλίνουν και θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην πορεία των ερευνών.
Ο Horst κουβαλάει μακρά πείρα ως αστυνομικός στο
Εγκληματολογικό του Λάρβικ, κοντά στην περιοχή όπου εκτυλίσσεται η πλοκή του
μυθιστορήματος. Είναι άριστος γνώστης των αστυνομικών διαδικασιών και γνωρίζει
την παραμικρή λεπτομέρεια που αφορά τις πραγματικές συνθήκες του επαγγέλματος.
Είναι με δυο λόγια μετρ του police procedural. Κι αυτό γίνεται φανερό από την
εισαγωγή. Τα πάντα ακολουθούν μ’ έναν μαθηματικό σχεδόν σχεδιασμό την έρευνα
της ομάδας του επιθεωρητή Βίστιν. Μια σειρά από αποτρόπαια ευρήματα, τα
ακρωτηριασμένα μέλη των ποδιών, συνδυάζεται με τη σειρά εξαφανίσεων των
ηλικιωμένων ανθρώπων και η πορεία των ερευνών θυμίζει πολύ αγώνα αντοχής. Τα
στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια με αργό ρυθμό και χρειάζεται να μεσολαβήσει
αρκετός χρόνος για να συνδυαστούν και να δώσουν συγκεκριμένη κατεύθυνση στην
αστυνομική έρευνα, πράγμα που είναι απόλυτα ρεαλιστικό και εντάσσεται αρμονικά
στην ατμόσφαιρα ενός σωστού police procedural μυθιστορήματος.
Οι χαρακτήρες
Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η σκιαγράφηση των χαρακτήρων
όλης της ομάδας των αστυνομικών. Από τον τεχνικό Εσπερ Μόρτενσεν, τον Νιλς
Χάμερ και την Τούρον Μποργκ μέχρι τον καριερίστα αστυνομικό διευθυντή Αουντουν
Βέτι και τον διοικητή του τμήματος Εσκιλ Ανβικ, ο συγγραφέας ζωγραφίζει πολύ
πειστικά, ρεαλιστικά και ανθρώπινα πορτρέτα κανονικών αστυνομικών. Με την
επιμονή, τη συνεχή διασταύρωση στοιχείων και την προσήλωση στους κανόνες, η
ομάδα του Βίστιν οδηγείται στην εξιχνίαση του μυστηρίου. Δεν υπάρχει καμιά
μαγεία, ο Πουαρό μοιάζει ξεθωριασμένο όνειρο θερινής νυκτός κι οι νορβηγοί
αστυνομικοί, όπως κι όλοι οι αστυνομικοί του κόσμου, δεν είναι Αϊνστάιν. Εχουν
απλά τον μέσο όρο ευφυΐας και το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι η υπομονή και η
μεθοδικότητα.
Οπως σε όλα τα μυθιστορήματά του, ο Horst μας δίνει μια
περίπλοκη εξέλιξη, καθώς για την επίλυση ενός φαινομενικά άλυτου μυστηρίου ο
ήρωάς του θα πρέπει να διακινδυνεύσει μια βουτιά στο ζοφερό μακρινό παρελθόν
για να βρει τον μίτο της Αριάδνης (συμβολική αντίστιξη με τη χρήση του
ωκεανογράφου και του σχετικού βαθυσκάφους, που βοηθού στην ανακάλυψη των
πτωμάτων στα βάθη του πελάγους). Πέρα όμως από την πλοκή, ο Horst διευρύνει το
κοινωνικό σχόλιο, εμπλουτίζει τη θεματική των μυθιστορημάτων του με αναφορά σε
σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και γενικότερα επιβεβαιώνει αυτά που μου είχε
εκμυστηριευτεί στη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψής του στη χώρα μας.
Τουτέστιν, τη στροφή του προς το αστυνομικό μυθιστόρημα με ευρύτερες αναφορές
στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, αυτό που έχω χαρακτηρίσει ως
αστυνομικοκοινωνικό μυθιστόρημα. Συνοπτικά, ο Horst δείχνει να επιλέγει την
σχολή των ποιοτικών σκανδιναβών συγγραφέων.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η εξέλιξη του βασικού χαρακτήρα.
Η ωρίμαση του συγγραφικού ύφους αντανακλάται στον χαρακτήρα του Βίστιν, ο
οποίος προσομοιάζει στον αρχετυπικό Βαλάντερ του Μανκέλ (ο οποίος με τη σειρά
του προσομοιάζει στον αρχετυπικό Μπεκ των Σιεβάλ Βαλέε!). Κι αυτό γίνεται
φανερό όχι μόνο από τον τρόπο που σκέφτεται και αναλύει τις προκλήσεις της αστυνομικής
έρευνας, αλλά ακόμη και στη σχέση με την κόρη του Λίνε, που διαδραματίζει
σημαντικό ρόλο στην υπόθεση και παραπέμπει στην αντίστοιχη σχέση του Βαλάντερ
με τη θυγατέρα του Λίντα μέχρι και τα καθημερινά προβλήματα υγείας που
αχνοφαίνονται στον ορίζοντα. Η μετάφραση της Δέσποινας Παπαγρηγοράκη αποδίδει
πιστά το απλό, λιτό ύφος του συγγραφέα.
Γρηγόρης Αζαριάδης
Αναδημοσίευση από το "Βιβλιοδρόμιο" της εφημερίδας "Τα Νέα"